نقش زمان در تحلیل مکانی بیماری ها در شهر تهران

در سطح یک شهر ،شناسایی مناطق با ریسک بالای ابتلا به یک بیماری خاص و بررسی رفتار هربیماری در دوره های زمانی مختلف، اهمیت فراوانی درکنترل بیماری ها و مدیریت سلامت در جامعه دارد. در این تحقیق، روند مکانی مرگ و میر بیماری مبنا در مناطق مختلف شهر تهران با محوریت تغییرات زمانی در بازه های فصلی وسالیانه در دوره بیست ساله از 1372تا 1392 مطالعه شد. تحلیل های زمین آماری جهت بررسی وجود ارتباط بین بیماری های مختلف در یک زمان خاص و در یک مکان با مناطق اطراف آن، ابزار های مختلفی دارند. شاخص محلی موران(local moran’s i index)با تحلیل همسایگی و ارزیابی بیماری ها و پیدا کردن فاصله موثر همسایگی در زمان های مختلف، به شناسایی نقاط با ریسک بالا(hot spot)می پردازد. شاخص موران نحوه ارتباط یک متغیر در فضا و زمان با مناطق همسایه و نقاط داغ بیماری هاو کلاسه بندی آن ها در خوشه های مکانی را شناسایی می کند. در سطح یک شهر با وجود مساحت ثابت مناطق ،شعاع همسایگی ممکن است در بازه های زمانی مختلف بسته به ماهیت بیماری و تاثیر پذیری آن از عوامل محلی و یا سراسری متفاوت باشد.نتایج بر روی دوازده گروه مرگ و میر بیماری مبنا نشان داد که هر از گروه به میزان متفاوتی با مکان زندگی دارای ارتباط می باشد. این ارتباط بین مناطق مختلف ممکن است در حالت خوشه ای بودن مناطق و یا پراکندگی آن ها وجود داشته باشد. این مقدار برای پنج گروه بیماری های مغزی، کبدی، گوارش و خونریزی،سرطان و سرطان معده دارای ارتباط معنادارتری با عامل مکان در ابعاد یک شهر بوده است. شایان ذکر است که این ارتباط ممکن است در ابعادی بزرگتر از شهر دارای مقداری متفاوت باشد. سپس با بکار گیری تحلیل های زمانی برای پنج بیماری که دارای شاخص مکانی بالاتری بودند، وابستگی هر یک از بیماری ها در بازه های زمانی سالانه و تغییرات هر بیماری با فصول مختلف بررسی شد. نتایج حاکی از تفاوت شعاع همسایگی برای بیماری های مختلف در فصول مختلف و  همچنین تفاوت مناطق با ریسک بالای هر یک از بیماری ها با تغییر فصل و تغییر پارامترهای محیطی بود. درروندسالانه طبق نتایج در دوره ی بیست ساله، وابستگی هر بیماری به مکان با توجه به تغییرات وضعیت اجتماعی-اقتصادی و سلامت جامعه کاملا متفاوت است.